Παρασκευή 26 Ιουνίου 2009

Ο απαράμιλλος Μινωικός πολιτισμός και οι κατά καιρούς αρνητές του

Τoυ Γιώργου Παναγιωτάκη*

Aποτελεί κοινό τόπο το γεγονός ότι στην μακροσκελή πορεία του χρόνου, οι μεγάλοι πολιτισμοί και μεγάλοι άνδρες, δέχονται τα βέλη της άρνησης, της σκίασης και της απαξίωσης του έργου τους, από μια συνήθως μικρή μερίδα ανθρώπων.

Α’. Ο Μινωικός Πολιτισμός μοναδικός στον ευρωπαϊκό χώρο και πρόδρομος του σημερινού ευρωπαϊκού πολιτισμού, χάραξε και ακολούθησε τη δική του λαμπρή τροχιά. Γραπτά σύμβολα, πολυτελή ανάκτορα, ιερά, καλαίσθητες αίθουσες με εκπληκτικής ομορφιάς επιτοίχιες διακοσμήσεις και πλούσιο θεματολογικό περιεχόμενο αλλά και σπάνια αρχιτεκτονική, συνθέτουν ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό σύνολο, υψηλής καλλιτεχνικής έμπνευσης και δημιουργίας.

Ο απαράμιλλος αυτός πολιτισμός, που θεσμοθετεί και διαμορφώνει τις δικές του θρησκευτικές αντιλήψεις, ανακαλύπτει και εφαρμόζει τους δικούς του σοφούς νόμους, ακτινοβολεί και γοητεύει όλους τους γειτονικούς μεσογειακούς λαούς.

Σε μεταγενέστερους χρόνους, που ο μινωικός πολιτισμός βρίσκεται σε παρακμή, αναδύονται νέοι πολιτισμοί, που ο παλαιότερος μινωικός, λειτουργεί γι’ αυτούς ως ενοχλητικό επιστέγασμα. Έτσι, οι ποιητές και μυθογράφοι της Αττικής στη μυθολογούσα φαντασία τους, εκφράζουν ένα είδος αντιπάθειας και μνησικακίας προς τον κρητικό πολιτισμό. Με αφορμή το φόνο του πρωταθλητή Ανδρόγεω γιου του Μίνωα, που πήρε μέρος στα Παναθήναια νικώντας όλους τους άλλους, έφτιαξαν το μύθο του Μινώταυρου, καθώς και το “φόρο αίματος” που είχε επιβάλει σ’ αυτούς ο Μίνωας ως επιτίμιο για την πράξη τους.

Ο Μινώταυρος λοιπόν, ήταν ένα τερατόμορφο ον, που γέννησε η Πασιφάη, γυναίκα του Μίνωα, σε μια παρά φύση συνεύρεση με ταύρο. Η τροφή μάλιστα του Μινώταυρου ήταν τρυφερές ανθρώπινες σάρκες και μάλιστα αθηναϊκής καταγωγής ανά έτος ή κατ’ άλλους ανά εννέα έτη.

Τερατόμορφα όμως όντα υπήρχαν κι αλλού, αλλά με διαφορετικές ιδιότητες και διαφορετική μεταχείριση και αποδοχή από την πλευρά των ανθρώπων. Ο Πάνας ήταν ποιμενική μορφή της ορεινής Αρκαδίας με κεφαλή και πόδια τράγου (τραγοπόδαρος). Του είχαν όμως αποδοθεί θεϊκές ιδιότητες αφού ήταν θεός της φύσης και της αναπαραγωγής αλλά και δάσκαλος της μαντικής τέχνης. Η λατρεία του μάλιστα ως ποιμενικού θεού είχε απλωθεί σ’ ολόκληρη την Ελλάδα αλλά και την Αίγυπτο.

Ο Χείρωνας Κένταυρος ανήκε επίσης στην κατηγορία των δισυπόστατων όντων, αφού από τη μέση και πάνω ήταν άνθρωπος και από τη μέση και κάτω άλογο. Το όνομά του (Χείρωνας) το όφειλε στην ιατρική χειρουργική επιδεξιότητα των χεριών του. Είχε ανακαλύψει τα βότανα και τις θεραπευτικές ιδιότητές τους στις πληγές. Ασκούσε με επιτυχία τη χειρουργική, την οποία δίδαξε στον Ασκληπιό. Υπήρξε σοφός και δίκαιος και είχε αποσπάσει την αμέριστη αγάπη και την πλατειά λατρεία του κόσμου. Στην ύστερη αρχαιότητα διαμορφώθηκε η αντίληψη ότι με το θάνατό του “κατεστερίσθη”, έγινε δηλαδή αστερισμός ως Τοξότης ή Κένταυρος.

Βλέπουμε λοιπόν τις θεϊκές ικανότητες και αρετές των όντων αυτών, σε αντίθεση με τον άλλο ζωόμορφο Μινώταυρο που τρεφόταν με ανθρώπινες σάρκες και μάλιστα με άτομα νεαρής ηλικίας.

Στο ίδιο πλαίσιο λογικής κινείται και ο ρόλος του Αθηναίου Θησέα, που σκοτώνει τον Μινώταυρο, ηρωοποιείται με την πράξη του αυτή και ταπεινώνει την Αριάδνη που παίρνει δήθεν για γυναίκα του, εγκαταλείποντάς την άνανδρα και άσπλαχνα σε κάποιο κυκλαδίτικο νησί. Η επισκίαση λοιπόν του νεότερου πολιτισμού της Αθήνας από το μινωικό, δημιούργησε αυτή τη μυθοπλασία.

Β’. Ένας άλλος λαός με αξιόλογο πολιτισμό και δικές του θρησκευτικές αντιλήψεις, είναι οι Εβραίοι, που επίσης δεν έβλεπαν με καθαρό μάτι τους Έλληνες και ειδικότερα τους Κρήτες. Η αντιπάθεια αυτή και οι ευρύτερες επεκτατικές τους βλέψεις, συναντούνται στις προφητείες της Π. Διαθήκης, που επέχουν μάλιστα θέση θεϊκής εντολής. Σταχιολογούμε μερικές:

α’. Και εξολοθρεύσω Κρήτας και απολώ τους καταλοίπους τους κατοικούντας την παραλίαν και ποιήσω εν αυτοίς εκδικήσεις μεγάλας και επιγνώσονται, διότι εγώ Κύριος εν τω δούναι την εκδίκησίν μου επ’ αυτούς. (Ιεζεκιήλ, κε’ 16-17).

β’. Ουαί οι κατοικούντες το σχοίνισμα (= τις ακτές της θάλασσας) πάροικοι Κρητών. Λόγος Κυρίου εφ’ υμάς, Χαννάν γη αλλοφύλων, και απολώ υμάς εκ κατοικίας και έσται Κρήτη νομή ποιμνίων και μάνδρα προβάτων... (Σοφονίας β’ 5-6).

γ’. Τάδε λέγει Κύριος... και εξαποστελώ πυρ επί τα τείχη Γάζης και καταφλέγεται θεμέλια αυτής και εξολοθρεύσω κατοικούντας εξ Αζώτου και εξαρθήσεται φυλή εξ Ασκαλώνος και επάξω την χείρα μου επί Ακκαρών και απολούνται οι κατάλοιποι των αλλοφύλων, λέγει Κύριος (Αμώς α’ 6-8). Πρόκειται για τις τέσερις πόλεις των Φιλισταίων, οι οποίοι κατά την Π. Διαθήκη μετέβησαν εις την Παλαιστίνην “εκ Κάφτορ” δηλαδή από την Κρήτη.

δ’. Πέρσαι και Κρήτες και Λυδοί και Λίβυες και πάντες οι επίκτητοι και των υιών της διαθήκης μου μαχαίρα πεσούνται εν αυτή (Ιεζεκιήλ λ’ 5).

Οι Εβραίοι λοιπόν καθώς συνάγεται, δεν αντιμετωπίζουν επιτημιτικά τους Κρήτες ή μειωτικά όπως οι Αθηναίοι, αλλά με πολύ σκληρότερους τρόπους, προφανώς ως περιούσιος λαός.

Σε πρόσφατη εκδήλωση παρουσίασης ενός αξιόλογου βιβλίου με τίτλο “Κρητών Επιχειρείν” που προς τιμή του εξέδωσε το Επιμελητήριο Ηρακλείου, ακούστηκαν οι φράσεις ότι οι Μινωίτες δεν είναι Ελληνες και ότι οι προπάτορές μας πρέπει να αναζητηθούν στα σημιτικά φύλα.

Ο πρώην νομάρχης Ηρακλείου κ. Δημήτρης Σαρρής βαθύς μελετητής και της ελληνικής Ιστορίας, αντέδρασε κατά τρόπο εύστοχο και ιστορικά τεκμηριωμένο, εκφράζοντας έτσι τις ανησυχίες του, για κάποιες μύχιες σκέψεις που ενδεχομένως συνάδουν και εξυπηρετούν εβραϊκά συμφέροντα. Ας μην ξεχνούμε ότι το Μακεδονικό ζήτημα που αντιμετωπίζουμε σήμερα, κάπως έτσι, δειλά δηλαδή και αθόρυβα ξεκίνησε.

Για την καλαίσθητη αυτή έκδοση του κ. Κωστή Χρηστάκη που εξέδωσε το Επιμελητήριο Ηρακλείου καιτ ο καλλιτεχνικό μέρος κάλυψε ο γνωστός εκδοτικός οίκος Δετοράκη, αξίζουν συγχαρητήρια. Η ανθρώπινη ακόμα χειρονομία του Επιμελητηρίου, να παραχωρηθεί το βιβλίο και οι εισπράξεις του σε δυο φιλανθρωπικά Ιδρύματα της πόλης μας, είναι άξια κάθε επαίνου.

* Ο Γεώργιος Παναγιωτάκης είναι ιστορικός και συγγραφέας

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου